Pomnik Walki i Męczeństwa odsłonięto 5 września 1969 roku w 30. rocznicę zajęcia Bydgoszczy przez Niemców i ku czci Polaków zamordowanych wskutek terroru hitlerowskiego i stalinowskiego regionie bydgoskim.
Monument zaprojektowany przez Franciszka Masiaka ustawiono na miejscu zachodniej pierzei Starego Rynku, którą Niemcy rozebrali w 1940 roku. Przedstawia on grupę osób w momencie egzekucji i symbolizuje męczeństwo i walkę. Wywołuje on swym kształtem ekspresję bólu i protestu, a jednocześnie jest wyrazem protestu przeciw tyranii i ludobójstwu.
Rzeźba wykonana została z brązu, a cokół z granitu strzegomskiego. Jej wysokość to 7,5 metra, a waga wynosi 12 ton.
