Biała Cerkiew

Osada założona w XI w. przez Jarosława Mądrego jako gród obronny na skalistym brzegu rzeki Rosi. Szybko stała się jednym z najważniejszych grodów Rusi Kijowskiej. Ten zalążek ośrodka grodowego upadł po kolejnych najazdach Tatarów.

Dawne nazwy Białacerkiew, Białocerkiew, Biłaja Cerkow, Biełaja Cerkow, w okresie Rzeczypospolitej również pod łacińską nazwą Album Fanum. Od 1363 Biała Cerkiew należała do Litwy, a od 1569 do Korony, województwo kijowskie. W roku 1550 wojewoda kijowski Fryderyk Proński wybudował w miejscu obronny zamek i twierdzę. Prawa miejskie Biała Cerkiew otrzymała przywilejem królewskim w roku 1620 podpisanym w Warszawie.

Była siedzibą starostów grodowych:

    * księcia Janusza Ostrogskiego, kasztelana krakowskiego zm. w roku 1620
    * Stanisława Lubomirskiego, woj. krakowskiego, zm. 1649
    * Konstantego Jacka Lubomirskiego, zm. 1663
    * księcia Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, hetmana poln. zm. 1682
    * Stanisława Jana Jabłonowskiego, hetmana kor. zm. 1702
    * Jana Stanisława Jabłonowskiego, wojewody ruskiego, zm. 1731
    * Stanisława Wincentego Jabłonowskiego, zm. 1754
    * Jerzego Wandalina Mniszcha, zm. 1778

Starostwo białocerkiewskie było jednym z najbardziej dochodowych dóbr w I Rzeczypospolitej.

Twierdza i zamek w Białej Cerkwi zostały rozbudowane i umocnione przez wojewodę ruskiego hetmana Stefana Czarnieckiego, który zorganizował również obronę zamku, do wybitniejszych komendantów twierdzy należeli:

    * generał: Jan Stachórski 1664–1668
    * Löbel 1668–1671
    * Gerhard Fitinghof 1671–1672
    * Ernest Rappe 1678
    * Otto Rappe 1679
    * Ludwik de Orgiewald 1693
    * Gałecki 1694

W XVI i XVII wieku ośrodek powstań i buntów kozackich. Miały tu miejsce dwie bitwy powstań kozackich: w 1626 i w 1651. Ponadto jest to miejsce podpisania ugody w 1651, narzuconej Kozakom przez Polskę po bitwie pod Beresteczkiem.

Od 1793 w Rosji w powiecie wasilkowskim, (własność Branickich, Franciszek Branicki, pierwszy dziedzic Białej Cerkwi). w roku 1880 miasto liczyło 8961 prawosławnych, 9808 Żydów, 412 katolików. W mieście znajdowały się trzy cerkwie, 2 synagogi oraz kościół parafialny rzymskokatolicki oo jezuitów, należący do dekanatu kijowskiego, wybudowany z fundacji Stanisława Wincentego Jabłonowskiego w roku 1743. W latach 1922–1991 w Ukraińskiej SRR.

Zabytki:

    * pałac Branickich z XVII – XIX wieku
    * cerkwie z XVIII i XIX wieku
    * ratusz, dawna poczta, hale targowe z początku (XIX w.)
    * park z XVIII wieku zwany "Aleksandria", na mapie zaznaczony jako Aleksandryja, w pobliżu pałacu Branickich, (obecnie rezerwat dendrologiczny)

Źródło: pl.wikipedia.org