Cerkiew pw. Zaśnięcia NMP

Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy usytuowana w centrum miasta jest najstarszą zachowaną świątynią prawosławną w Polsce. Mieści w sobie prawdopodobnie mury kościoła katolickiego z końca XIV w. Aktualnie zarządza nią prawosławna diecezja lubelsko-chełmska, która została nagrodzona w 2011 r. „Laurem Konserwatorskim” przyznawanym za najlepiej odnowione zabytki w regionie.

Cerkiew powstała na fundamentach wcześniejszej świątyni w XVI wieku (prawdopodobnie w 1560 roku), dzięki możnowładcom z wielkopolskiego rodu Górków. Budowla była kilkukrotnie odnawiana i przebudowywana w XVII i XIX w. Nieczynna od I wojny światowej. W latach powojennych pełniła funkcje magazynu, później była niezabezpieczona i stała nieużywana. W marcu 2008 r. z przyznanych środków z Unii Europejskiej została odrestaurowana. Remont ukończono w 2010 r.

Cerkiew jest jednonawowa, orientowana, wzniesiona na planie prostokąta. Pierwotnie przed jej frontową ścianą znajdowała się wieża, zaś pomieszczenie ołtarzowe zamknięte było trójbocznie. Archeolodzy odnaleźli także fundamenty półkolistych aneksów (powstałe w XVII w.), które zostały wykonane z ciosów piaskowcowych. Oznacza to, że cerkiew posiadała kryłosy - charakterystyczne elementy architektury cerkiewnej Europy Środkowej.

Świątynia posiada dwa wejścia - jedno od strony zachodniej, gdzie znajduje się wejście główne, natomiast drugie zlokalizowane jest od strony południowej i umożliwia wejście do prezbiterium. Cerkiew zbudowana jest z kamienia wapiennego na wapiennej zaprawie. Obramowanie okień, nadproża i częściowo przypory zbudowano przy użyciu cegły ceramicznej. Nawy i przypory na styku prezbiterium wypełnione są kamieniem wapiennym, a obudowane cegłą. Dach dwuspadowy pokryty jest ocynkowaną blachą stalową.

Bardzo ciekawym elementem architektonicznym cerkwi jest fasada z elementami neogotyckimi - jest to jeden z pierwszych przypadków zastosowania neogotyku w polskim budownictwie sakralnym. Powstała ona po 1808 r. z fundacji Stanisława Kostki Zamoyskiego. W prezbiterium dokonano również ciekawego odkrycia - dobrze zachowanej krypty, w której znaleziono szczątki dziewięciu ciał ze szklanymi pucharami. Dekoracja trumien pozwala przypuszczać, że w podziemiach cerkwi pochowani zostali dawni właściciele Szczebrzeszyna.

Ze starego wyposażenia zachowały się jedynie drzwi z 1540 r. i zespół malowideł ściennych wykonanych na przełomie XVI i XVII w. Piękne freski przedstawiają sceny z Apokalipsy oraz sceny pasyjne.

Cerkiew jest dostępna nie tylko dla uczestników nabożeństw, ale także dla turystów. Klucze do niej znajdują się w punkcie informacji turystycznej (tel. 84 6821060, Sądowa 3, 22-460 Szczebrzeszyn).

Wstęp jest bezpłatny.